خیلی از صاحبان سگ و گربه این سوال را مطرح می کنند:
"چرا همون پروبیوتیک انسانی که خودمون مصرف می کنیم رو به گربه یا سگمون ندیم؟"
این سوال طبیعی و منطقی است.
چون روی بسته ی پروبیوتیک ها معمولا نام باکتری ها نوشته شده و به نظر می رسد همه ی این باکتری ها, یک جنس و یک کار دارند. اما واقعیت علمی این است که پروبیوتیک انسانی لزوما برای حیوان نه تنها کم اثر, بلکه گاهی حتی "مشکل ساز" هم می شود.
چرا؟ چون فیزیولوژی و نوع متابولیسم انسان,سگ, و مخصوصا گربه یکسان نیست.
گربه ها گوشتخوار کامل و سگ ها نیمه گوشت خوار و انسان ها همه چیزخوار با مصرف فیبر زیاد هستند و این تفاوت تغذیه باعث تفاوت در PH دستگاه گوارش و طول روده و متابولیسم مواد غذایی و نوع اسید صفراوی و سرعت عبور مواد غذایی می شود و در نتیجه میکروبیوم روده هر گونه متفاوت است.
بنابر این سویه هایی که برای "روده انسان" انتخاب و جداسازی شده اند, لزوما در محیط گوارشی سگ و مخصوصا گربه عملکرد خوبی ندارند و ممکن است سمت اشتباه متابولیسم بروند و در نتیجه باعث نفخ, بی حالی و مدفوع شل می شود.
تفاوت مهم: نام باکتری با سویه باکتری فرق دارد
گاهی روی بسته ها فقط اسم کلی یک باکتری را میبینیم:
- lactobacillus acidophilus
- bifidobacterium bifidum
اما فقط اسم جنس و گونه کافی نیست.
در پروبیوتیک, سویه (strain) مهم ترین عامل است. همان باکتری می تواند سویه های مختلفی داشته باشد که رفتار کاملا متفاوتی در بدن نشان می دهند.
مثل Lactobacillus acidophilus LA5 و Lactobacillus acidophilus ATCCXXXX این ها دو دنیای کاملا متفاوت هستند.
در پروبیوتیک های انسانی, بیشتر سویه ها منشا انسانی HUMAN- ORIGIN دارند ولی در پروبیوتیک های دامپزشکی, سویه ها یا منشا حیوانی ANIMAL-ORIGIN دارند یا در مطالعات روی حیوانات بررسی شده اند ANIMAL-VALIDATED . این تفاوت, دلیل اصلی تفاوت عملکرد است.
کدام سویه های انسانی بیشتر احتمال ناراحتی روده در سگ و گربه ایجاد می کنند؟
این اسامی را شاید زیاد روی پروبیوتیک های انسانی دیده باشید. وقتی منشا انسانی بدون سویه مشخص باشند, در حیوانات خانگی بیشتر باعث مشکل می شوند:
- Lactobacillus acidophilus انسانی در گربه ها باعث نفخ شدید و اسهال, در سگ ها باعث شل شدن مدفوع.
- Bifidobacterium lactis/ bifidum انسانی در گربه ها باعث نفخ و در سگ ها نفخ و عدم سازگاری با پرُوتِئین بالا
- Lactobacillus casei/ plantarum انسانی ( در صورت generic بودن) در گربه ها باعث تشدید اسهال و در اکثر سگ ها بعضی تحمل می کنند ولی اثر درمانی ضعیف
در گربه و سگ ها این گروه ها بیشتر باعث نفخ و بی حالی و شل شدن مدفوع و اسهال گذرا می شوند.
چرا "سویه" مهم تر از "اسم کلی" است؟
- دو پروبیوتیک هر دو از جنس LACTOBACILLUS می توانند اثر کاملا متفاوت داشته باشند چون خواص ژنتیکی, توانایی بقا در اسید معده, چسبندگی به مخاط روده و تولید متابولیت ها سویه به سویه فرق می کند.
- در بسیاری از مکمل های انسانی فقط نام جنس نوشته می شود بدون کد ATCC/DSM/NCIMB/CECT آن وقت نمی توان تضمین کرد همان رفتار ثبت شده در انسان در سگ و گربه هم تکرار شود. مطالعات مروری علمی این نکته را تاکید کرده اند.
فهرستِ سویه‌های انسانیِ متداول که می‌توانند برای سگ و گربه مشکل ایجاد کنند:
نکته کلیدی: وقتی محصولات بدون ذکر کد سویه (strain code) و بدون شواهد روی حیوان عرضه می‌شوند، ریسکِ ایجاد اختلال گوارشی بالا می‌رود.
1. Lactobacillus acidophilus — (نسخه‌های generic یا بدون strain code)
چرا مشکل‌ساز می‌شود: خیلی از فرم‌های تجاری انسانی از سویه‌های L. acidophilus انسانی یا صنعتی استفاده می‌کنند که برای اکوسیستم روده‌ی انسان (غنی از کربوهیدرات و فیبر) سازگارند؛ در سگ/گربه (به‌ویژه گربه) این سویه‌ها می‌توانند موجب تخمیر نامطلوب، تولید گاز و مدفوع نرم شوند. در برخی مطالعات روی حیوان نتایج متنوع دیده شده‌اند (هم فواید و هم تغییرات در قوام مدفوع) — اما اگر سویه نامشخص باشد، ریسک بالاتر است.
2. Bifidobacterium spp. (مثل B. lactis / B. bifidum) — نمونه‌های انسانیِ بدون strain code
چرا مشکل‌ساز می‌شود: گونه‌های bifidobacteria که در محصولات انسانی (بخصوص نوزادی/کودکی) استفاده می‌شوند به هضم کربوهیدرات و لاکتوز انسان وابسته‌اند؛ در رژیمِ گوشت‌خواریِ گربه و رژیمِ کمتر فیبریِ برخی سگ‌ها، باعث fermentation اشتباه و گاز/نرم شدن مدفوع می‌شوند. (شواهد مروری درباره تفاوت‌های بایوفیلد انسانی و حیوانی در منابع ذکر شده).
3. Lactobacillus casei / Lactobacillus plantarum — (اگر منشا انسانی و بدون strain مشخص باشند)
چرا مشکل‌ساز می‌شود: این‌ها در مکمل‌های انسانی رایج‌اند؛ وقتی سویه‌ای برای حیوان مطالعه نشده باشد ممکن است بقا و عملکرد متفاوتی در روده سگ/گربه داشته باشند و گذرا باعث loose stool شوند.
4. ترکیبات multi-strain انسانیِ نامشخص (دارای چند Lactobacillus / Bifido بدون کدها)
چرا مشکل‌ساز می‌شود: ترکیبِ سویه‌هایی که با هم تداخل متابولیک دارند یا با میکروبیوم حیوان سازگار نیستند می‌تواند باعث dysbiosis موقت و علائم گوارشی شود.
جمع‌بندی کوتاه: موارد بالا بیشترین گزارش بالینی و تجربی از «ایجاد نفخ، مدفوع نرم یا اسهال» در حیوانات را دارند وقتی محصول یا سویه مشخص نشده باشد.
مکانیسمی که باعث ایجاد نفخ/اسهال توسط سویه‌های انسانی می‌شود :
- عدم تطابق متابولیکی: سویه‌هایی که در انسان برای تخمیر قندها (کربوهیدرات‌ها) سازگار شده‌اند، در رودهٔ حیوانات با رژیم پروتئین‌محور مسیرهای متابولیک دیگری را فعال می‌کنند → تولید گاز، اسیدهای آلی و تغییر قوام مدفوع.
- عدم بقا/استعمار مناسب: سویه‌ای که به‌خوبی به مخاط میزبان می‌چسبد در میکرو‌اکوسیستمش اثر مثبت می‌گذارد؛ سویهٔ نامتناسب ممکن است فقط گذرا باشد و در مسیر خروج باعث تخمیرهای مضر شود.
- تعامل با میکروبیوم بومی: ورود سویه‌های خارجی می‌تواند تعادل بومی را به‌طور موقتی بهم بزند (dysbiosis) و این خود باعث نشانه‌های گوارشی می‌شود.
در نتیجه پروبیوتیک ها می توانند به سلامت گوارش سگ و گربه کمک کنند, اما باید همیسه مخصوص حیوان تهی بشوند و خوددرمانی انجام ندهیم. در هر اسهال یا مشکل طولانی گوارشی, اصل مهم تشخیص علت توسط دامپزشک است و نه فقط مصرف یک مکمل.
:Resources
- VCA Animal hospitals. probiotic for pets
- PetMD editorial: Gut microbiome in cats & dogs
- American kennel club : probiotics for dogs
دیدگاه خود را بنویسید